Carotenoid pigmenten in de natuur en in het verenkleed van onze vogels
Alle mensen bewonderen de kleurrijke vogel wereld, maar een bepaalde groep van ons- de kwekers van kleur kanaries en Europeese vogels hebben meer kennis nodig om hun vogels in prima conditie te houden en beter op de tentoonstellingen te kunnen presteren. Veel is geschreven over de structuur van de veren, de verschillende manieren en recepten om hoe de vogels op te kleuren, toch meer kennis is nodig over de kleur pigmenten en hoe de juiste samenstelling van de kleurmiddel voor de verschillende vogel soorten te maken. De ene vogel soort is de andere niet. Een voorbeeld -de pigmenten in de veren van de kanaries -de carotenoïden zijn helemaal anders dan de pigmenten bij de kromsnavels -de psitacofulvins. In de natuur zijn er rond 600 soorten rode en gele pigmenten- carotenoïden. Tussen de verschillende vogel soorten die carotenoïden in hun veren hebben als pigmenten bestaat ook een groot verscheidenheid. Verschillende vogel soorten bevatten verschillende pigmenten of combinatie van pigmenten in de veren. De rode kanaries hebben canthaxanthine in de veren, de rode borst kleur van de goud vink is dankzij een andere pigment- adonirubine en in de masker van de distelvink zijn 4 verschillende rode pigmenten ontdekt. Verschillende vogel soorten kunnen op verschillend manier de pigmenten benutten en in andere pigmenten omzetten en hebben verschillende bronnen van pigmenten nodig.
Carotenoiden die in de natuur voorkomen
Als eerder gezegd zijn de carotenoïden meer dan 600 soorten. De naam komt van de Engelse ‘’carrot’’ omdat voor het eerst die pigmenten in wortelen waren ontdekt meer dan 150 jaar geleden. De ontdekker dacht dat dat een olieachtige stof is. Carotenoïden zijn overal in de natuur verspreid omdat ze heel belangrijk voor de fotosynthese zijn. Iedereen weet dat de chlorofyl het pigment voor fotosynthese is. De chlorofyl pigment is niet een carotenoïde, maar carotenoïden zijn even belangrijk voor dit proces omdat ze de chlorofyl tegen schadelijke gevolgen van zonnelicht beschermen. Verder zijn carotenoïden verdeeld in twee grote groepen- Xanthofyls en Carotens. Xanthofyls bevatten zuurstof (oxygen) en de Carotens niet. De naam Xanthofyl komt van de Griek ‘’Xanthos’’ – geel en ‘’phyllos’’- blad. Die zijn de geelkleurige pigmenten die de gele kleuren van de planten geven. Carotenen zijn oranje of oranjeachtige van kleur- die geven de oranje kleur van de planten. Carotenen zijn precursors van Vitamine A, in andere worden gezegd worden carotenen in het lichaam in Vitamine A omgezet. Een uitzondering -recessief witte kanaries kunnen niet zelfs Vitamine A aanmaken. Alle carotenoiden zijn gesynthetiseerd alleen bij planten, dieren krijgen carotenoiden van de planten en kunnen niet zelfs carotenoiden aanmaken. De carotenoiden in de dierlijke licham mogen opgestapeld worden vooral in de tegumenten- huid en veren maar ook in de vetweefsel. Tussen de carotenen bestaat een speciale groep van rode pigmenten. Het meest zijn in het lichaam geproduceerd door omzetting van de geel en oranje pigmenten in rode pigmenten. De rode pigment astaxanthine can geproduceerd worden door algae of gisten. Andere een beetje verschillend soort van geel en oranjeachtige pigmenten die in de natuur voorkomt is lycopeen (dat geeft de kleur van de tomaten). Het is niet bewezen dat lycopeen als een kleur middel voor onze vogels kunnen dienen, maar dat is een perfecte antioxidant en beschermt het lichaam tegen de werking van vrij radicalen. Nu een beetje meer over de eerste groep Carotenoiden- de Xanthophyls. Hier kennen we vooral twee gele pimenten- luteine en zeaxanthine.
Xanthophyls
Lutein
In de eieren van alle vogels vinden we een speciaal kleur pigment- Luteine. De naam komt van de Latijnnaam ‘’luteus’’ dat betekend ‘geel’. Dit xanthofyl pigment vinden we in de planten (soms hebben die planten diep groen kleur en de geelachtig lutein is gemaskeerd door de chlorofyl), maar ook in dierlijke producten als eieren en in de vetweefsel van de dieren. Een opmerkelijke plaats waar we lutein vinden is de “gele vlek’’- zo noemen we het centrum van het netvlies- de macula. Een slijtage van de macula door veroudering noemen we macula degeneratie. Voedingssupplementen met luteine zijn gedacht dat macula degeneratie voorkomen. Luteine beschermt het lichaam tegen de schadelijke stoffen en vrij radicalen. In de macula zien we nog een andere geel pigment zeaxanthine. Planten rijk aan luteine zijn: kale (boeren kool), spinazie, paprika, maize, maar de rijkste zijn de Tagetes planten (de zo genoemd afrikaantjes). Lutein is en voedingssupplement met een E nummer met name E161b. Dit E supplement komt vooral uit de afrikaantjes en het is niet artificieel gesynthetiseerd. Nu terug naar de vogels. Het is nu bewezen dat luteine in de veren voorkomt. Wilde vogels krijgen luteine van het voedsel in de omgeving. Met spectrofotometrie is bewezen dat hoe meer kleurstof het veer bevat hoe intensiever de kleur is. Maar pas op! Er zijn vogels die luteine kunnen omzetten in een rode of oranje pigment. De Cardinaal vogel mocht de geel luteine in rode L-doradexanthin omzetten. Tanagras kunnen de gele zeaxanthin in rode astaxanthin omzetten. Behalve de luteine hebben onze gele kanaries andere gele pigmenten canary xanthofyl A en canary xanthofyl B. Voor goed opkleuring van de jonge vogels moeten we geelachtige pigmenten geven op dezelfde manier als de rode kleurstof- twee weken voor de eerste eieren worden gelegd. De juiste manier van toedienen en de juiste hoeveelheid zijn echt van belang, maar de erfelijkheid van de vogels is ook belangrijk. Bij de lipochroom kanaries hebben we rode en gele vogels met witte pennen. Normaal blijft dat zo tot voor de tweede rui. Het is nog niet wetenschappelijk bewezen, maar die vogels hebben blijkbaar een tekort aan een enzym. Kanarie stammen die gemengd zijn tussen witvleugel en niet witvleugel vogels hebben minder opgekleurde pennen. Toch mogen witvleugel kanaries niet in het nest opgekleurd worden. Dezelfde geld voor mozaik kanaries: geen blad groenten, geen raapzaad en geen eivoer met eidooier de eerste 6 weken.
Gebruik van luteine
Mensen- tegen macula degeneratie- een voedingssupplement- pillen met 10mg luteine en 2mg zeaxanthine.
Legkippen- een supplement met luteine voor de intensiever geel kleur van de eiedooier- dat is blijkbaar gedroogd tagetes. Een expirement heb ik ook gedan- legkippen op een dieet arm aan gras of luteine hebben blekere eieren en omgekeerd na toedienen van bladeren van boerenkool hebben mijn kippen diepgele eieren gelegd. Ik weet niet hoe dat zichtbaar is van de foto. Meer luteine in de dieet verhoogd de luteine inhoud in de eieren tot een bepaalde graad, dan kan niet meer. Vroeger werd cantaxanthine gebruikt als kleurstof voor de eieren, nu mag dat niet meer.
Niet alles wat geel is bevat luteine. De gele kleur van kurkuma kan de vogels niet opkleuren, de safran is een prima kleur middel voor de rijst, maar niet voor de vogels.
Zelft experimenteer ik met een vloeibaar luteine. De rezultaten zijn veel belovend maar spijtig genoeg is de supplement te duur omdat dat van een producent van een voedingssupplement voor mensen komt. Voordeel is de gestandaartizeerde concentratie- 10mg per 5ml.
Veel over zeaxanthine hoeft niet gezegd te worden.
Carotenes
Carotens zijn een groot groep van kleur pigmenten. Die zijn oranje tot rood van kleur en hebben geen O2 (zuurstof) in hun molecule. De drie belangrijkste natuurlijke carotenes zijn: beta carotene, cryptoxanthine en astaxanthine. Carotenes zijn ook precursors van vitamine A- met andere woorden gezegd van carotene mogen onze dieren Vitamine A synthetizeren.
Beta caroteen
Een vaak voorkomende in de natuur oranje pigment, maar soms gemaskeerd door de gele pigmenten. Dat vinden we in de wortelen, palm olie, paprikas, bataten, spinazie, kale (boeren kool). Wordt ook vaan kunstmatig gesynthetiseerd en als een kleur middel in de industie gebruikt. Heeft een E nummer.
Cryptoxanthine
Dat vinden we in ongeveer dezelfde bronen
Astaxanthine
Dat is de pigment van de flamingos. In de natuur wordt astaxanthine geproduceerd door bacterieen- haematococcus pluvialis en algae. Dat via de kleine kreeften- crustacea gaat op de menu en in de verenkleed van de flaminos. Astaxanthine heeft ook een E nummer en wordt gegeven aan de jonge salmon vissen voor een betere kleur en als een antioxidant om hun gezondheid te verbeteren.